Morele stress en morele veerkracht
Soms zeg of doe je ja terwijl alles in je schreeuwt van nee.Je weet dat het niet goed is, maar om een of andere reden is het niet mogelijk om nee te zeggen. Bijvoorbeeld omdat je moet voldoen aan de eisen van je werkgever. Dit zorgt voor morele stress. Daar kun je veel last van hebben. Je hebt het idee dat je andere mensen tekort doet of zelfs schade toebrengt. En dat is wel het laatste wat je wilt.
Omgaan met dit soort stress en je weg vinden om toch zoveel mogelijk het goede te doen is morele veerkracht. Misschien denk je dat je dit heel goed zelf kunt. Maar dan moet ik je teleurstellen… Om moreel veerkrachtig te zijn heb je andere mensen nodig. Collega’s, vrienden en/of een sparringpartner van buitenaf.
Morele stress en morele veerkracht komt zowel in als buiten je werk voor.
Je krijgt morele stress op het moment dat je niet kunnen doen wat je belangrijk vindt. Je moet bijvoorbeeld iets doen wat tegen een voor jou belangrijke waarde je gaat of je mag/kan niet doen wat volgens jou wel belangrijk is. Je weet wel wat je moet doen maar er is iets waardoor dit bijna onmogelijk wordt.
Morele stress kan je zowel hebben op het moment zelf als achteraf wanneer je terugdenkt aan een situatie.
Er zijn verschillende soorten signalen waarna je morele stress kan herkennen. Lichamelijke symptomen zoals een knoop in je maag of hoofdpijn. Je zorgen maken, ‘s nachts wakker liggen of steeds maar blijven denken aan een bepaalde situatie en wat je hier anders had kunnen doen. Grote onverschilligheid, compassiemoeheid of mensen behandelen als nummers. En/of schuldgevoel of schaamte.
In de meeste gevallen hebben mensen met morele stress meerdere van deze signalen.
Situaties waarin je onvoldoende mogelijkheden hebt om te doen wat jij belangrijk vindt. Dit bijvoorbeeld kan komen door te grote werkdruk, het te strikt moeten volgen van niet passende protocollen, te weinig geld of het moeten uitvoeren van beleid waar je niet achter staat. Een of meer waarden die voor jou essentieel zijn komen in het geding, waardoor er wat jou betreft een onacceptabele situatie ontstaat. Je wilt dit veranderen, maar weet niet hoe.
Morele veerkracht is een doorlopend proces om morele gevoeligheid te ontwikkelen en behouden en om te gaan met morele stress en morele dilemma’s. Morele moed, reflectie, empathie, compassie, integriteit, zingeving en zelfkennis zijn elementen van morele veerkracht.
Je hebt anderen nodig om je morele veerkracht te versterken. Bijvoorbeeld door in gesprek te gaan over welke waarden belangrijk zijn vanuit verschillende perspectieven. In veel situaties waarin je in je eentje weinig kunt veranderen kun je door samen te werken met andere mensen wel iets veranderen. Gedeelde morele stress kan een aanleiding zijn tot verandering binnen bijvoorbeeld een organisatie.